Âsâf’ın “Kaht-ı Ricâl” Kasidesinde Sosyal Eleştiri

Muhtevası büyük ölçüde gelenekten beslenen divan şiirinde genel olarak aşk, şarap, ayrılık ve hüzün gibi konular işlenmiştir. Ancak zaman geleneğin çizdiği sınırlar dışına çıkıldığı da yadırganamaz bir gerçektir. Genellikle kaside nazım şeklinin muhtevasını oluşturan eleştiri bu konulardan biridir. Divan şairleri toplumsal birey olma refleksiyle reel hayatta gördükleri bireysel, sosyal ya siyasal kimi olumsuzlukları eleştirmekten geri durmamıştır. şiirinin öteden beri, hayattan kopuk hayaller üzerine kurulu şiir olduğu öne sürülür. sahip kültürel arka plan irdelendiğinde, muhteva itibariyle çok yönlü niteliğe görülecektir. Bu anlamda, hayata ayna tutması yönlülüğüne örnektir. 19. yüzyılda yaşayan aynı zamanda sahibi şair olan Mahmud Celâleddin Paşa, Âsâf mahlasıyla şiirler yazmıştır. Onun “der-şikâyet-i kaht-ı ricâl” başlıklı kasidesi, dikkat çekici tenkit örneklerinden birisi gösterilebilir. Hanedanın üyesi genç yaşlarda vezirlik adliye nazırlığı görevlerinde bulunmuş olması, Paşa’nın mezkûr şiirini önemli kılmaktadır. O, devletin içinde bulunduğu durumdan rahatsız olmuş, başta devlet ricali olmak üzere toplumun hemen her kesimine yönelik eleştirilerini çözüm önerilerini sıralamıştır. çalışmada dönemin sosyal, hayatı Âsâf’ın söz konusu şiirine yansıyan yönüyle ele alınacaktır.